Najważniejsze komendy Linux do egzaminu – szybka ściąga

Linux to jeden z najpopularniejszych systemów operacyjnych w świecie IT, szczególnie ceniony w serwerach, administracji systemowej oraz środowiskach programistycznych. Dla osób przygotowujących się do egzaminów i sprawdzianów w technikach z zakresu systemów operacyjnych lub administracji Linux, znajomość podstawowych komend jest kluczowa. Poniżej znajdziesz kompletną i przystępną ściągę, która pozwoli Ci szybko przypomnieć najważniejsze polecenia.

1. Nawigacja po systemie plików

Podstawowa umiejętność w Linuxie to poruszanie się po katalogach i zarządzanie plikami.

• pwd – pokazuje bieżący katalog, w którym aktualnie się znajdujesz.
• ls – wyświetla zawartość katalogu. Przydatne opcje:
  • ls -l – lista z detalami (rozmiar, właściciel, uprawnienia),
  • ls -a – pokazuje również ukryte pliki,
  • ls -lh – wyświetla rozmiary plików w czytelnej formie.
• cd [ścieżka] – zmiana katalogu. Przykład: cd /home/user/Dokumenty.
• mkdir [nazwa_katalogu] – tworzy nowy katalog.
• rmdir [nazwa_katalogu] – usuwa pusty katalog.

2. Zarządzanie plikami i katalogami

Tworzenie, kopiowanie i usuwanie plików to codzienna czynność w Linuxie.

• touch [nazwa_pliku] – tworzy nowy, pusty plik.
• cp [źródło] [cel] – kopiuje plik lub katalog. Opcja -r kopiuje katalogi rekurencyjnie.
• mv [źródło] [cel] – przenosi lub zmienia nazwę pliku/katalogu.
• rm [plik] – usuwa plik. Opcja -r usuwa katalogi wraz z zawartością.
• cat [plik] – wyświetla zawartość pliku w terminalu.
• less [plik] – pozwala przewijać zawartość pliku w dół i w górę.

3. Uprawnienia i właściciele

W Linuxie bezpieczeństwo plików opiera się na systemie uprawnień i właścicieli.

• chmod [uprawnienia] [plik] – zmiana uprawnień pliku.
  • Przykład: chmod 755 skrypt.sh – właściciel ma pełne prawa, grupa i inni mogą czytać i wykonywać.
• chown [właściciel]:[grupa] [plik] – zmiana właściciela i grupy pliku.
• ls -l – pokazuje szczegółowe informacje o plikach, w tym uprawnienia i właściciela.

4. Praca z procesami

Monitorowanie i kontrolowanie procesów jest kluczowe w administracji systemem.

• ps – wyświetla aktywne procesy w systemie. Opcja aux pokazuje wszystkie procesy użytkowników.
• top – dynamiczny podgląd procesów i zużycia zasobów systemu.
• kill [PID] – zabija proces o podanym ID.
• killall [nazwa_procesu] – zabija wszystkie procesy o danej nazwie.

5. Zarządzanie pakietami

W zależności od dystrybucji Linuxa, pakiety instalujemy różnymi poleceniami:

• Debian/Ubuntu:
  • apt update – aktualizacja listy pakietów,
  • apt upgrade – aktualizacja pakietów,
  • apt install [pakiet] – instalacja pakietu,
  • apt remove [pakiet] – usunięcie pakietu.
• CentOS/Fedora:
  • yum install [pakiet] lub dnf install [pakiet].

6. Operacje na dyskach i systemie plików

Znajomość narzędzi do sprawdzania stanu dysków jest istotna na egzaminie.

• df -h – pokazuje dostępne miejsce na dyskach w formacie czytelnym dla człowieka.
• du -sh [katalog] – pokazuje rozmiar katalogu.
• mount -podłącza system plików lub urządzenie,
• umount [punkt_montowania] -odłącza system plików.

7. Podstawy sieci

Komendy sieciowe są często testowane na egzaminach z Linuxa.

• ifconfig -pokazuje konfigurację interfejsów sieciowych (częściej ip addr).
• ping [adres] – sprawdza, czy host jest osiągalny.
• netstat -tuln – pokazuje aktywne połączenia i porty nasłuchujące.
• ssh [user]@[host] – połączenie zdalne z innym komputerem.

8. Inne przydatne polecenia

• history – pokazuje historię wpisanych komend.
• man [komenda] – wyświetla podręcznik użytkownika dla danej komendy.
• echo [tekst] – wyświetla tekst w terminalu.
• grep [wzorzec] [plik] – wyszukuje wzorzec w pliku.
• find [ścieżka] -name [nazwa_pliku] – wyszukiwanie plików.
• tar -czvf archiwum.tar.gz [plik/katalog] – tworzy archiwum w formacie tar.gz.
• tar -xzvf archiwum.tar.gz – rozpakowuje archiwum tar.gz.

9. Szybkie skróty klawiaturowe

Znajomość skrótów terminalowych zwiększa efektywność pracy:

• Ctrl + C – przerwanie działającego procesu.
• Ctrl + Z – zawieszenie procesu i przesłanie go do tła.
• Ctrl + L – czyszczenie terminala (jak clear).
• Tab – autouzupełnianie nazw plików i komend.

Ta ściąga obejmuje najważniejsze komendy Linux, które przydadzą się zarówno na egzaminie, jak i w codziennej pracy z systemem. Najlepiej uczyć się ich w praktyce – otwierając terminal i wykonując polecenia samodzielnie. Dzięki temu nie tylko je zapamiętasz, ale też zrozumiesz, jak działają w realnym środowisku.